Ev. Gnadenkirche
De uitgangssituatie
Vóór de Tweede Wereldoorlog (1939) woonden er in Gescher slechts ongeveer 25 protestantse medeburgers. Door de opvang van ontheemden uit de voormalige Duitse oostelijke gebieden groeide de gemeente vanaf eind 1945 explosief. De kerkdiensten vonden aanvankelijk plaats in de privévertrekken van de familie Hüesker aan de Hauptstraße – een geweldig gebaar en een grote hulp van mevrouw Ottilie Hüesker. Later werd hiervoor de aula van de Von-Galen-Schule gebruikt. Al in 1946 werden de eerste plannen gemaakt voor de bouw van een eigen kerkgebouw.
De planning
Pas vanaf 1950 werden deze plannen concreter. Het kerkbestuur vroeg architect Otto Bartning om de haalbaarheid van een ‘diasporakerk’ te onderzoeken. Dit door Bartning ontwikkelde gebouwtype met houten spanten was een serieproductie die met de hulp van de plaatselijke gemeenteleden een kostenefficiënte en snelle bouw van functionele en esthetisch aantrekkelijke ruimtes mogelijk maakte.
De realisatie
De nieuwe kerk met zeven assen bood plaats aan 310 gelovigen. De financiering van het project werd mogelijk gemaakt door uitgebreide eigen bijdragen en donaties van de nog jonge gemeente en door steun van de stichting van de Lutherse Wereldfederatie in samenwerking met de Westfaalse Diaspora-hulp. De kleine klok in het nokhuisje werd geschonken door de klokkengietersfamilie Hüesker. In juni 1952, twee weken na de eerste spadesteek, vond de feestelijke eerste steenlegging plaats. Al in november kon de kerk tijdens een feestelijke ceremonie worden ingewijd en aan de gemeente worden overgedragen. Sinds 1994 staat de ev. Gnadenkirche als bijzonder voorbeeld van protestantse kerkbouw uit de naoorlogse periode onder monumentenzorg. In 2001 werd ze uitgebreid met een aanbouw tot gemeenschapscentrum.
Otto Bartning, 1883-1959, architect van de protestantse Gnadenkirche
een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de moderne architectuur in Duitsland.
» Samenwerking met Walter Gropius in het Bauhaus
» 1926-1930 directeur van de Staatliche Bauhochschule (Staatsschool voor Bouwkunde) in Weimar
» van 1949-58 voorzitter van de Bundes Deutscher Architekten (Bond van Duitse Architecten)
Naast talrijke kerkgebouwen realiseerde hij verschillende belangrijke woningbouwprojecten (Siemensstadt van 1926-1929) in de agglomeratie Berlijn.
Villa Hüesker
Grundriss
Grundsteinlegung
Ottilie Hüesker
Schnitt
Fertigstellung
1. Pfarrer - Fritz Naumann
Otto Bartning (1915 u. 1955)
Aktives Gemeindeleben auch heute
Vlucht en verdrijving
Vlucht en verdrijving - nieuw thuis in het Westen
Als gevolg van de onrust van de Tweede Wereldoorlog was er een compleet nieuwe verdeling en verschuiving van de voorheen bestaande nationale gebieden en grenzen in Oost-Europa, maar vooral in de voormalige Duitse oostelijke gebieden.
Ongeveer 12 miljoen mensen werden gedwongen hun huizen in Opper- en Neder-Silezië, Oost- en West-Pruisen en het Sudetenland te verlaten om als vluchtelingen een nieuw thuis te vinden in het Westen en in het centrum van Duitsland.
Gescher had ook de moeilijke taak om de ontheemden op te vangen die hier op kerstavond 1945 aankwamen. Het aantal vluchtelingen uit de oostelijke gebieden dat in Gescher aankwam groeide tot 1800 mensen in 1951. Op sommige momenten was er een ongekende woningnood in de stad. Een enorme uitdaging voor de gemeenschap! Vanaf dat moment werden de nieuwkomers voornamelijk ondergebracht in de boerengemeenschappen, in kelders, stallen, zolders of soortgelijke ruimtes. Eind 1951 woonde bijna de helft van de ontheemden die in Gescher aankwamen nog steeds in dergelijke noodwoningen.
Grootschalige bouw van nederzettingen om de woningnood te verlichten
De woningnood leidde in 1949 tot de oprichting van een woningbouw- en nederzettingencoöperatie zonder winstoogmerk op initiatief van de toenmalige districtsdirecteur Dr. Mösenfechtel.
Er werden nieuwe gebouwen gebouwd op verschillende locaties aan de rand van de eerdere nederzettingsgebieden, voornamelijk om "nieuwe burgers uit de oostelijke gebieden" een nieuwe plek om te wonen en een nieuw thuis te bieden. Het zwaartepunt van deze nederzettingsactiviteiten lag op de Borkener Damm, Schultenrott, in het gebied van de Venneweg en de Fabrikstraße, en in de wijk Eichenweg/ Finkenweg.
De ontwikkeling van de protestantse gemeenschap in Gescher
Ondanks de niet altijd gemakkelijke coëxistentie tussen de protestantse en katholieke christenen in Gescher in het begin, ontwikkelde de jonge protestantse gemeenschap zich langzaam maar gestaag, wat op indrukwekkende wijze wordt bewezen door tal van eigen infrastructurele voorzieningen:
1955 Albert Schweitzer school
1961 Pastorie
1972 Parochiezaal in Hochmoor, vanaf 1977 ook in gebruik als jeugdcentrum
1997 Kleuterschool "Tuin van Gethsemane" in het stadspark
2001 Gemeenschapsruimtes in de “Gnadenkirche”
Begin 2019 zal de protestantse parochie in Gescher en Hochmoor ongeveer 1880 leden tellen.
Auf der Flucht nach Westen
Amtliche Verhaltensregeln 1946
Bescheidene Zwischenunterkunft
Amtsdirektor Dr. Mösenfechtel
Unterbringung beim Bauern
„Schlesische Hochzeit“ in neuer Heimat
Einfachster Siedlungsbau am Westfalenring und…
… an der Droste-Hülshoff-Straße
Siedlungsbau nahe Bahnhof
Neues Wohnen am Schultenrott
der Stadtpark
Het stadspark
Al in 1959 waren er eerste ideeën voor een ruime groene ruimte tussen het historische centrum van de stad en de nieuwe zuidelijke woonwijken.
In de toenmalige subsidieaanvraag van het stadsbestuur bij het districtsbestuur stond het volgende:
"De aanleg is dringend nodig omdat er geen noemenswaardige groene ruimten zijn als gevolg van onregelmatig en lukraak bouwen in het verleden. De aanleg van een centrale groene ruimte is daarom de enige manier om het stadsbeeld te verfraaien."
De landschapsarchitect Ulli Gerdes uit Worpswede ontwikkelde het plan in 1968/69 op basis van stijlelementen van een open ruimte-architectuur die in die tijd beïnvloed werd door tuinshows.
In de zomer van 1970 kon het publiek voor het eerst genieten van de rozenprieeltjes, de groene pergola's en de zitjes tussen verschillend beplante verhoogde bedden in de aantrekkelijke groene ruimte. De centrale waterfontein en de waterfuncties in een zwanenvijver werden beschouwd als geweldige kenmerken van het park, exotische bomen gaven het een ongewoon tintje. Het park werd al snel een populaire ontmoetingsplaats.
20 jaar later kon de stad de kosten voor intensief onderhoud van het groen en de techniek niet meer opbrengen. Houtige planten overwoekerden de open ruimtes, priëlen raakten in verval, waterpartijen en de centrale fontein werden verlaten en het waterbassin werd omgebouwd tot zandbak. Daarna werd het park door grote toestellen (skatepark, streetballveld, kabelbaan) omgevormd tot een speelplaats voor kinderen en jongeren.
In 1997 stelde de stad Gescher een deel van het park beschikbaar aan de protestantse parochie voor de bouw van de “Gethsemane kleuterschool”, die in 2013/14 opnieuw werd uitgebreid.
In 2010 werd met medewerking van verenigingen en betrokken burgers overwogen om het park om te vormen tot een generatiepark. Sommige elementen van dit plan (openluchtschaak, petanquebaan, beachvolleybalvelden, boekenkast en nieuwe LED-padverlichting) konden worden gerealiseerd door privé-initiatieven en met de hulp van sponsors uit de stad en de regio.
Voor een deel van de vluchtelingen die in Gescher moesten worden opgevangen, stelde de stad in 2016 het noordelijke deel van het park beschikbaar voor de bouw van een centrale wooncontainerfaciliteit. Het valt nog te bezien welke ontwikkeling het stadspark in de toekomst zal doormaken.
Gescher Mitte der 1950er Jahre
Vom Wiesengelände…
…zur Parkanlage
Schwanenteich um 1975
Teichanlage und Rosenlaube
Entwurf für den Stadtpark
Idylle für Jahrzehnte