De wijk Hochmoor – Alles begon met turf

Het natuurgebied „Weißes Venn“ ligt aan de rand van de Westfaalse Bocht en strekt zich uit over de gebieden van de buurdorpen Gescher, Coesfeld, Reken en Velen.

Het voormalige moerasgebied besloeg oorspronkelijk ongeveer 1.200 hectare en was daarmee eind 19e eeuw nog het grootste hoogveengebied in Westfalen. In dit gebied lag ook het brongebied van de Heubach met zijn uitgestrekte vochtige weilanden.

Het „Weiße Venn“ was halverwege de 19e eeuw nog een moeilijk toegankelijk gebied. In de eerste kaarten vindt men zelfs de veldnaam „Unland“ (onvruchtbaar land). De dikte van de veenlaag, bestaande uit zwart- en witveen, varieerde van twee tot vijf meter.

De naam „Weiße Venn“ is waarschijnlijk afgeleid van het pluizige wollegras dat tussen maart en mei, soms ook in september, wit bloeide en grote delen van het hoogveen bedekte.

De turfwinning begon aanvankelijk alleen op kleine schaal aan de buitenrand van deze moerasgebieden. Bewoning van de zogenaamde Tungerloher Mark was erg moeilijk. Een eerste vestiging vond daarom pas eind 1846 plaats.

Dit veranderde pas met de gedeeltelijke ontginning van de Venn-gronden en de vestiging van de turfmaatschappij Klasmann tussen 1906 en 1908. Als gevolg van deze ontwikkeling ontstonden in 1909 vlakbij de fabriek de eerste nederzettingen; in 1912 werd een éénklassige school gebouwd. Dit legde de basis voor de huidige wijk Hochmoor. De officiële naam „Hochmoor“ werd pas na lange discussies en talrijke alternatieve voorstellen in 1962 vastgesteld.

De industriële turfwinning duurde echter slechts ongeveer 50 jaar en eindigde kort na de grote veenbrand van 1959. Tegen het einde van de turfwinning en na afronding van verdere ontginnings- en infrastructuurmaatregelen werden de voormalige Venn-gronden omgevormd tot uitgestrekte landschappelijke gebruiksgebieden met talrijke kleine boerderijen. Hierdoor veranderde het landschap op veel plaatsen aanzienlijk. Tegelijkertijd ontwikkelden de woon- en bedrijfsgebieden van Hochmoor zich geleidelijk en sectiegewijs.

Het “Weiße Venn” en de Heubachweiden in nieuwe transformatie

Al in 1942 werd het gebied Fürstenkuhle als eerste natuurreservaat in de regio onder bijzondere bescherming gesteld om de kenmerken van het typische veenlandschap te behouden.

In de daaropvolgende jaren werden grote delen van het voorheen grootste veengebied in Münsterland door uitgebreide drainage- en cultiveringswerken omgevormd tot intensief gebruikte landbouwgrond, waardoor het voormalige uitgestrekte veenlandschap ingrijpend veranderde. Pas aan het einde van de 20e eeuw leidden particuliere initiatieven en inspanningen van natuurbeschermingsinstanties – ondersteund door publieke subsidies – tot versterkte samenwerkingen tussen natuurbescherming en landbouw en daarmee tot geleidelijke terugwinning van het waardevolle natuurgebied.

Deze inspanningen zijn sindsdien duidelijk toegenomen. Zo konden ten oosten van Hochmoor verdere delen van het “Weiße Venn” en de Heubachnederzetting onder natuur- en landschapsbescherming worden gesteld. Naast de Fürstenkuhle heeft zich sinds 1988 vooral het natuurreservaat Kuhlenvenn ontwikkeld tot een bijzonder aantrekkingspunt voor natuurliefhebbers. Talrijke vochtige weiden met verspreide kleine meertjes (plasjes) en riet- en oeverzones bieden steeds wisselende indrukken van dit veelzijdige natuurgebied.

Vooral de soortenrijke water-, wad- en weidevogels, die dit gebied als broedplaats of tijdelijk rustgebied gebruiken, maken een bezoek de moeite waard en bieden jong en oud het hele jaar door een natuurervaring. Gelukkig is te constateren dat grote delen van het landschap “Weiße Venn” zich dus opnieuw in transformatie bevinden.

Wie naast de informatie op de in het gebied opgestelde borden meer details wil weten, kan contact opnemen met Kreis Borken, Afdeling Natuur en Milieu (info@kreis-borken.de), de Biologische Station in Zwillbrock (www.bszwillbrock.de) of de plaatselijke heemkundekring (www.heimatverein-hochmoor.info).

Al deze contactpersonen informeren u graag.