Haus Hall 1943 – 1945
Haus Hall 1943–1945 – Hulpziekenhuis, kraamkliniek en lazaret
In 1944 en 1945 kreeg Haus Hall, afgezien van zijn eigenlijke kernfunctie – de zorg voor geestelijk gehandicapte mensen en zorgbehoevende kinderen en jongeren – nieuwe taken toegewezen. Op het landelijke terrein van Haus Hall, buiten de bevolkingsconcentraties, werd een hulpziekenhuis van de Kreis Emscher-Lippe ingericht, inclusief een kraamafdeling.
Alleen al in 1944 werden hier meer dan 600 geboortes geregistreerd. De patiënten die gelijktijdig werden opgenomen waren voornamelijk oudere en zwakke mensen; velen van hen overleden.
Vanaf begin 1945 kwam een geheel nieuwe uitdaging. De veranderde oorlogssituatie met het terugtrekkende westfront maakte het noodzakelijk om ook in de regio Westfalen meer lazaretplaatsen beschikbaar te stellen. Na de verplaatsing van de tot dan toe opgenomen kraamvrouwen en zieken, werd Haus Hall een militair lazaret.
Eind maart 1945 leidde dit – door de oorlogshandelingen ten westen van de Rijn en door luchtaanvallen op de naburige plaatsen Coesfeld, Dülmen, Borken en Stadtlohn – tot de opname van ongeveer 1000 nieuwe personen. Tijdelijk moesten tot 1300 mensen in Haus Hall worden verzorgd. Eind 1945 werd het lazaret Haus Hall opgeheven.
Het soldatenkerkhof, tegenwoordig oorlogsgravenmonument
Voor de in het lazaret overleden personen werd op een heuvel naast de Berkel een eigen begraafplaats aangelegd. Hier vonden ongeveer 120 doden hun meestal laatste rustplaats. Enkelen werden later op verzoek van de familie naar hun geboorteplaats overgebracht.
Sinds de jaren 1960 bevinden zich hier ook de graven van elf in Hochmoor overleden Sovjet-gevangenen of dwangarbeiders, die aanvankelijk op een aparte begraafplaats in Hochmoor waren begraven. Pas in 2014 konden zeven van hen achteraf worden geïdentificeerd en werden hun namen vereeuwigd op een speciaal daarvoor vervaardigde zandstenen plaat.
In de eerste jaren plaatste men hier eenvoudige houten kruisen – deels aangevuld met opgehechte stalen helmen. Inmiddels staan er uniform vervaardigde zandstenen kruisen met ingekerfde namen, omgeven door eenvoudige beplanting.
In nauwe samenwerking met de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge en de stad Gescher zorgt de Stiftung Haus Hall sinds het einde van de oorlog voor het onderhoud en de verzorging van de begraafplaatsen.
Gräberfeld am Ende des Krieges
Haus Hall zur Lazarettzeit
Erste Umgestaltung in den 1950ern
Die Berkelaue im Wandel
De Berkelaue in verandering – maatregelen tegen overstromingen veranderen het landschap
De Berkelaue heeft in de afgelopen honderd jaar, vooral vanaf de jaren 1960, grote veranderingen ondergaan. De Berkel kronkelde aanvankelijk nog grotendeels ongehinderd door het landschap aan de rand van de bebouwde kom. Een sterke bouwactiviteit, verbonden met de stadsontwikkeling, leidde tot aanzienlijke veranderingen in het rivierverloop. Vaak waren rechtleggingen en het verlies van zij-overstromingsgebieden het gevolg.
De toenemende verharding van zowel de bebouwde stad als de buitengebieden vereiste versterkte overstromingsbeschermingsmaatregelen. Dit betrof voornamelijk regenretentievoorzieningen, deels gecombineerd met regenwaterzuiveringsbekkens, of vergrote overstromingsgebieden in de nabijheid van de Berkel en haar zijrivieren (Siepen).
Voormalige landbouwgronden aan de oever werden, soms via langdurige herverkavelingsprocedures, omgevormd tot overstromingsgebieden. Dit gebeurde onder intensieve begeleiding en vaktechnische ondersteuning van de herverkavelingsdienst van de districtsregering.
Door deze maatregelen is het natuurgebied Berkelaue aanzienlijk opgewaardeerd, ook ten voordele van flora en fauna. Bij hoogwater bieden de tijdelijk overstroomde laagtes belangrijke waterretentie en daarmee bescherming voor mens en dier, voor gebouwen en infrastructuur. Dit wordt duidelijk geïllustreerd door het moerasgebied tussen Haus Hall en de Holtwicker Damm. Het nieuw ontstane grasland, dat daar is aangelegd, geldt naast zijn functie als overstromingsgebied inmiddels als een populair recreatiegebied in de nabijheid. Een voet- en fietspad, dat vanaf de Berkel naar het oosten is verlegd, biedt een uitzicht op een door het jaar heen voortdurend veranderend rivierenlandschap met grote biodiversiteit en een hoog ecologisch potentieel.
Hetzelfde geldt voor veel andere overstromingsbeschermingsmaatregelen die de afgelopen decennia aan de rand van nieuwe woongebieden zijn gerealiseerd. De Berkel zelf, met haar ondiepe wateren en lokale steiluferzones, blijft echter van grootste betekenis.
Het rivierengebied, dat inmiddels grotendeels onder natuur- en landschapsbescherming staat, zal in Gescher en in de Duitse en Nederlandse aangrenzende dorpen ook in de toekomst geleidelijk verder veranderen, om met inachtneming van de Europese waterbeschermingsrichtlijnen en natuurbeschermingsvoorschriften een duurzame overstromingsbescherming te waarborgen.
Renaturierungsplan der Berkelaue
Berkel im Normalzustand
Hochwasserereignisse…
…an der Hambrücke und...
…in den Berkelwiesen
Berkelwiesen als Rückhalteraum
Berkelspaziergang – im Trockenen
Die Bauernschaften und der AußenbereicH
De boerenerven en het buitengebied
Het stadsgebied van Gescher beslaat een totale oppervlakte van ongeveer 80 vierkante kilometer. Hiervan behoort maar liefst 92% tot het zogenaamde buitengebied, de „boerenerven“. Het grootste deel (87%) van het buitengebied bestaat uit intensief beheerde landbouwgrond, bestaande uit akkers en weiden met de daarin gelegen boerderijen van uiteenlopende grootte.
Het aandeel bos in het buitengebied is met slechts 13% relatief klein. Dit geldt ook voor de wateroppervlakken, die voornamelijk worden gevormd door de Berkel en de daarin uitmondende kleine wateren (beekjes en Siepen) en slechts zeer sporadisch door vijvers en kleine meren, bijvoorbeeld in Hochmoor.
In het buitengebied wonen ongeveer 2.470 mensen. Dat komt overeen met ongeveer 14% van de totale bevolking. (Stand eind 2019)
Van de momenteel 85 landbouwbedrijven worden ongeveer 72% nog als fulltime bedrijven beschouwd. De overige bedrijven zijn nevenactiviteiten. Op de akkers van de lokale landbouw, die zich in een structuurverandering bevindt, worden maïs, graan en tussenteelten zoals koolzaad en mosterd geteeld.
In de stallen worden voornamelijk varkens en runderen gehouden voor vleesproductie. Paardenhouderij en paardenfokkerij spelen ook in Gescher, als onderdeel van de paardenregio Münsterland, een steeds belangrijkere rol.
Door woon- en bedrijventerreinontwikkeling, maar ook door diverse infrastructuurmaatregelen zoals wegen- en padaanleg, gaat de landbouw ook in Gescher vaak enkele hectares land verloren. Dit verhoogt het verhardingsniveau in de stad en daarmee de noodzaak om extra overstromingsbeschermingsmaatregelen te treffen. Het gaat hierbij vaak om projecten met een groot oppervlaktebeslag, die onvermijdelijk leiden tot een vermindering van landbouwgrond.
Afscheid
Geachte bezoekers,
met dit punt heeft u het einde van de rondwandeling door de geschiedenis van Gescher bereikt. Wij hopen dat u genoten heeft van de geschiedenisroute en dat u veel nieuws heeft ontdekt over Gescher in het algemeen, evenals over personen en gebeurtenissen in het bijzonder. Het startpunt vindt u 500 meter verderop aan de Hallerweg. Ongeveer 7 km naar het zuiden, in de wijk Hochmoor, vindt u een ander station in het „Groene Hart“.
Wij wensen u een aangename dag en kijken uit naar een volgend bezoek aan Gescher. Bezoek ook gerust onze website op www.zeitundraumgescher.de.
Het team van de vereniging Zeit und Raum e.V.
Frühe Motorisierung
Pause nach getaner Arbeit
Unterstützung durch Pferdestärke
Drescher der ersten Stunde
Einer der ersten Mähdrescher
Mähdrescher heute
Pferderegion Münsterland